در پاسخ به سئوال اقتصاد توجه چیست می‌توان به جنبه‌های مختلف مباحثی که در حوزه مدیریت رسانه و تکنیک‌های بازاریابی جلب مخاطب پرداخت.
- تعریف اقتصاد توجه
- چالش‌های رقابتی در اقتصاد توجه
- فرصت‌های توسعه در اقتصاد توجه
- نقش رسانه‌های دیجیتال در اقتصاد توجه
- اقتصاد توجه در ایران امروز
- اقتصاد توجه و سیاست‌گذاری توسعه اقتصادی
- اقتصاد توجه، جامعه باز و جامعه بسته
تعریف اقتصاد توجه چیست؟
اقتصاد توجه از ایده‌های هربرت سایمون، برنده جایزه نوبل اقتصاد ۱۹۷۸ شروع شده است. سایمون در حوزه علوم اجتماعی از تاثیرگذارترین نظریه‌پردازان قرن بیستم بود. حوزه‌های مدرنی از جمله هوش مصنوعی، پردازش اطلاعات،تصمیم‌گیری، حل مسئله، نظریه سازمانی و سامانه‌های پیچیده و اقتصاد توجه از مواردی است که سایمون ایده‌های نابی در آن مطرح کرده است.
سایمون جوایز ارزشمند بسیاری دریافت کرد. در سال ۱۹۷۸ جایزه به یاد ماندنی نوبل در اقتصاد به خاطر پیشرو بودن وی در تحقیقات تصمیم‌گیری در سازمان‌های اقتصادی به او اهدا شد.
این جمله او که «ثروت اطلاعات، فقر توجه ایجاد می‌کند.» معروف شده و ایده کلی او را در حوزه اقتصاد توجه نمایان می‌کند. در دنیای امروز بدون هیچ محدودیتی اطلاعات و محتوا تولید می‌شود. بنابراین شاید بتوان گفت محتوا حاوی ارزش اقتصادی نیست زیرا محدودیتی برای تولید اطلاعات و محتوا وجود ندارد.
اما از آنجا که اطلاعات، توجه انسان را مصرف می‌کند و میزان توجه انسان‌ها محدود است، فراوانی محتوا و اطلاعات موجب می‌شود که افراد با کمبود توجه مواجه شوند و به دنبال تخصیص بهینه توجه خود باشند. همین موضوع توجه مخاطب را به کالای ارزشمندی تبدیل می‌کند. در این شرایط رقابت اصلی در بازار رسانه‌ها تلاش برای جلب توجه مخاطب بیشتر است. مفهوم اقتصاد توجه به این مکانیزم‌های رقابتی در بازار جلب مخاطب اشاره دارد.
چالش‌های رقابتی در اقتصاد توجه
شناخت مکانیزم رقابتی برای جلب توجه مخاطب به یک اصل اساسی برای بقای بنگاه‌های رسانه‌ای تبدیل شده است. چالش‌های اقتصاد توجه می‌تواند به عواملی اشاره کند که در این رقابت پیش روی فعالان بازار قرار می‌گیرد. باید دقت کنیم که رقابت در بازارهای رسانه‌ای کار ساده‌ای نیست. زیرا در بخش‌های زیادی از صنعت رسانه ساختار بازار به صورت انحصاری درآمده و تازه واردها امکان بقا ندارند.
تحلیلی از انواع مدل‌های رقابتی در بازار رسانه را می‌توان مطابق جدول زیر توضیح داد:
نوع ساختار بازار – مشخصات – نمونه در صنعت رسانه
رقابت کامل – فروشندگان متعدد، محصول همگن، جایگزینی آسان محصول، رقابت شدید بر سر قیمت – وب سایت ها
رقابت انحصاری – تعداد کم فروشندگان، محصول متمایز ، ترکیبی از رقابت بر سر محصول و قیمت – انتشارات کتاب، مجلات، رادیو و روزنامه‌های عمومی
انحصار چندجانبه – تعداد کم فروشندگان، محصول مشابه، رقابت بر سر قیمت نیست، رقابت بر سر سهم بازار، گرایش به تبانی
صنعت موسیقی، فیلم، تلویزیون، جست و جوی وب، اپلیکیشن‌های موبایلی، ارتباطات مخابراتی
انحصار کامل، تنها فروشنده، محصول همگن – صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران
فرصت‌های توسعه در اقتصاد توجه
تا وقتی درباره یک بنگاه اقتصادی که در حوزه رسانه فعالیت می‌کند حرف می‌زنیم، می‌توانیم تحلیل خود را به صنعت محدود کنیم. در این حالت موفقیت در بازار بنگاه‌های رسانه‌ای در شرایطی رقم می‌خورد که خلاقیت و اصالت به عنوان دو رکن اساسی در تولید محتوا در نظر گرفته شود. در این شرایط بسیاری از کسب وکارهای نوپا (استارتاپ‌‌ها) در صنعت رسانه، می‌توانند با استفاده از عنصر خلاقیت جلب مخاطب را جلب کنند.
در شرایط انحصاری که در بخش چالش‌های رقابتی توضیج دادیم، بسیار دیده شده که استارتاپ‌های رسانه‌ای موفق از طریق مدل‌های ادغام و تملک (Mergers and acquisitions) رشد کرده‌اند. این رشد اغلب در مواردی آنچنان جالب توجه و از لحاظ مالی پربار بوده که نگرش به مدل کسب و کار استارتاپی را تغییر داده است. نمونه معروف این مدل ادغام و تملک خریداری اینستاگرام و واتساپ توسط فیسبوک بوده است.
این مقاله در حال تکمیل است
برای مطالعه متن کامل در روزهای آتی مجددا به این آدرس مراجعه فرمایید.
